Teknoloji Transfer Ofisleri Üzerine Yorum Deneme - II

 II.            Teknoloji Transfer Ofisleri: Üniversitelerin altın yumurta yumurtlayan kazları (?) 

Kurulum, işletim ve yönetimleri açısından üniversite TTO’larının varlıkları bütünüyle “rektör hocanın” iki dudağı arasında dersek abartma sayılmamalıdır. Genel bir değerlendirme ile üniversite üst yönetimlerinin bir bölümü TTO’lara “altın yumurta yumurtlayan kaz” beklentisi ile bakmaktadırlar (teknoparklara baktıkları gibi). Oldukça büyük bir grubun ise konudan bihaber olduğu söylenebilir. Her iki durumun içerdiği olumsuzluklar nedeniyle TTO’ların yönetim biçimlerinin, üniversitelerle ilişkileri korunmakla birlikte daha ticari yapılara dönüştürülebilecek esnekliğe kavuşturulmaları tartışılmalıdır.

TTO’ların yakıtı; bilgi

TTO’ların başarımında ana ölçütün teknoloji ve/veya ürüne dönüştürülen üniversitelerin nitelikli bilgi üretiminin “ticarileştirmesi” oranı olduğunu varsayımından hareketle uluslararası düzeyde genel kabul ve saygınlık gören bazı kaynakları kullanarak ülkemizdeki dürümle ilgili yorumda bulunulmaya çalışalım. Bunlardan Nature Endeksi^[1] en iyi değil ama en iyi bilim yapılan üniversiteleri ve bilim kurumlarını sıralıyor. 

İlk onda Harvard (925,15), Stanford (646,44) ve MIT (560,07) üniversiteleri ilk üç sırayı alıyor. Çin’den dört üniversite, Birleşik Krallık’tan Oxford ve Cambridge ve Japonya’dan Tokyo Üniversitesi. 130’u devlet ve 73’ü vakıf üniversitesi olmak üzere toplam 203 üniversitesi bulunan Türkiye’den ilk 500 içinde tek bir üniversitesi yok! Söz konusu endekse göre ilk on üniversitemizin başarı çizelgesi!

 Tablo 1  Nature Endeksi’ne göre ilk on üniversitemizin başarımı

Üniversite (1 Mart 2019 - 29 Şubat 2020)		Yayın Sayısı	Ortak Yayın
1.	Bilkent Üniversitesi	26	12.89
2.	İstanbul Teknik Üniversitesi	92	12.62
3.	Koç Üniversitesi	22	5.18
4.	Boğaziçi Üniversitesi	130	4.85
5.	izmir Teknoloji Üniversitesi	38	3.08
6.	Orta Doğu Teknik Üniversitesi	82	2.82
7.	Gebze Teknik Üniversitesi	8	2.50
8.	Sabanci Üniversitesi	8	1.93
9.	Özyeğin Üniversitesi	34	1.56
10.	Istanbul Üniversitesi	72	1.56
Kaynak: https://www.natureindex.com/institution-outputs/generate/All/countries-Turkey/All/score[2]

Türkiye 374 yayınla 50 ülke içinde 39. Sırada (2020).  Artan üniversite ve makale sayısına karşın “paylaşım” oranının önemli düzeyde düşmesi (%14,5) uluslararası bilim dünyasından uzaklaşılması ve içe kapanılması olarak değerlendirilebilir.

Bu verilerden hareketle üniversitelerinizin bilgi üretimi ilk 500’de bile olmayacak ama neredeyse bütün üniversitelerinizin TTO’su olacak. Kaba bir benzetme ile dükkan açıyorsunuz ama tedarikçiniz yok. Gerçeğin bu karamsarlığını TTO’ların başarımları, çıktıları ve kendinin ifade ettiği sorunları da destekliyor.[3]

Times Higher Education THE Impact Rankings 2020^[4]

Makalelerin niteliğini belirleyen tek ölçütün ürüne (patente?) dönüşmesi olmadığı açıktır. 17 adet Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefini esas alan THE Etki Sıralaması değerlendirme ölçütleri ve ağırlıkları: Endüstri ve yenilikle ilgili araştırmalara ve altyapı (%11,6), Patentler (15,4), Üniversite kökenli filiz firmalar -spin-offs (%34,6), Sanayiden sağlanan araştırma gelirleri (%38,4).

THE modelindeki ana ölçütler arasında “Sanayiden sağlanan araştırma gelirleri” %38,4’le en yüksek oranda değerlendirilmektedir. Aşağıdaki tablolarda uluslararası ilk 10 üniversitenin ve ülkemizden bazı üniversitelerin sıralamaları ve yalnızca “Endüstriden sağlanan gelir değerlendirmeleri” THE orijinal tabloları^[5] esas alınarak ve özetlenerek tarafımızdan yeniden türetilmiştir. Endüstriden sağlanan gelirler mutlak değer olarak verilmemiş olsa da üniversitelerin uluslararası sıralamadaki yerleri ile birlikte değerlendirildiğinde anlam kazanmaktadır.

Tablo 2  THE Etki Sıralaması 2020 – İlk on üniversite

Sıra	Üniversite (Ülke/Bölge)	Genel Değerlendirme	Endüstriden sağlanan gelir (%)
	University of Oxford United Kingdom	95.4	65.5
	California Institute of Technology United States	94.5	88.0
	University of Cambridge United Kingdom	94.4	59.3
	Stanford University United States	94.3	66.2
	Massachusetts Institute of Technology United States	93.6	86.9
	Princeton University United States	93.2	58.6
	Harvard University United States	93.0	47.3
	Yale University United States	91.7	52.4
	University of Chicago United States	90.2	52.7
	Imperial College London United Kingdom	89.8	69.9

Aynı kaynaktan yararlanarak ülkemiz üniversitelerinin başarımı Türkiye Patent Haritası^[6] yayınında yer alan ortak bilgilerle birlikte Tablo 3 de gösterilmiştir.

 Tablo 3  THE Etki Sıralaması 2020 – Türkiye üniversitelerinin sıralamadaki yerleri ve Türkiye Patent Haritası verileri

Sıra	Üniversite (Ülke/Bölge)	Genel Değerlendirme	Endüstriden sağlanan gelir (%)	Üniversite Patent (Sıralaması) ve Sayısı[7]
401–500	Cankaya Üniversitesi	38.8–42.3	34.9
	Sabancı Üniversitesi		65.4	(4), 86
501–600	Bilkent Üniversitesi	35.3–38.7	55.1
	Hacettepe Üniversitesi		37.5	(?), 3 (2019)[8]
	Koç Üniversitesi		60.2	(6), 76
601–800	Boğaziçi Üniversitesi	28.3–35.2	50.8	(30), 21
	Istanbul Technical Üniversitesi		100.0	(3), 133
	Orta Doğu Teknik Üniversitesi		62.1
801–1000	Atılım Üniversitesi	22.2–28.2	37.0
	Istanbul Üniversitesi		49.8	(1), 549
	Karabük Üniversitesi		34.4
1000  +	Birden çok üniversite	10.7–22.1

TTO’ların temel işlevleri arasında gösterilen bilimin ürüne dönüştürülmesi sürecinde hangi ve kimin kaynakları kullanılarak hangi konuda patent alınmak istendiği bir sorunsalı da içermektedir. Hele ülkemiz gibi kıt kaynaklarını ayırdığı üniversitelerinde üretilen bilginin “ticarileştirilmesi” toplumsal sorunlarımız ve gereksinimlerimiz düşünülerek çok dikkatli olunması gereken bir konudur. Bu bağlamda TTO finansmanının doğrudan veya dolaylı olarak hemen bütünüyle kamu kaynaklarından karşılandığı da unutulmamalıdır.

Reuters yenilikçi üniversite sıralama modeli[9]

Konumuz açısından bir diğer önemli ölçümlendirme kaynağı Reuters’in yaptığı en yenilikçi üniversite sıralamasıdır. Reuters modeli patent ve bununla ilgili değişik ölçütleri esas almaktadır. Uluslararası düzeyde genel kabul gören patent veri tabanlarının kullanılarak değerlendirildiği bu model sonuçta üniversiteleri yenilikçilik ölçütüne göre sıralamaktadır. Tablo 4 de Reuters’in ilk 100 sıralamasının ilk 10’u gösterilmiştir.

 Tablo 4  Reuters değerlendirmesinde ilk ilk 10 üniversite (ilk 100 sıralamasına göre)

Rank	Name	Country
1	Stanford University	USA
2	Massachusetts Institute of Technology	USA
3	Harvard University	USA
4	University of Pennsylvania	USA
5	University of Washington	USA
6	University  of North Carolina Chapel Hill	USA
7	KU Leuven	Belgium
8	University of Southern California	USA
9	Cornell University	USA
10	Imperial College London	UK

Bu tabloda ABD üniversiteleri dışında yedinci sırada yer alan Belçika’dan KU Leuven’in (Leuven Katolik Üniversitesi), dünyadaki en büyük bağımsız araştırma ve geliştirme organizasyonlarından birini sürdüren yaklaşık 600 yıllık bir kurum olduğu da belirtilmektedir. 

Asya’dan listeye 12. sıradan giren Pohang University of Science & Technology  (POSTECH) 1986’da Güney Kore çelik firması POSCO tarafından kurulmuş olup sanayi ile kurduğu özgün ilişkileri ile dikkat çekmektedir.

Tablo 5  REUTERS Bölge ve Ülke Esaslı İlk 100 Üniversite Sıralaması (2019)

REUTERS ÜLKE ESASLI İLK 100 ÜNİVERSİTE SIRALAMASI (2019)
Dünya		avrupa[10]		asya - pasifik[11]
Ülke	Üniversite Sayısı	Ülke	Üniversite Sayısı	Ülke	Üniversite Sayısı
ABD	46	Almanya	23	Çin	25
Almanya	9	Birleşik Krallık	21	Güney Kore	19
Fransa	8	Fransa	18	Japonya	19
Birleşik Krallık	6	Hollanda	9	Avustralya	5
Güney Kore	6	Belçika	7	Hong Kong	3
Japonya	6	İspanya	5	Singapur	2
Çin	4	İsviçre	5	Yeni Zelanda	1
İsviçre	3	İtalya	4	Hindistan	1
Hollanda	3	Danimarka	3	(76 Üniversite)
Belçika	2	Norveç	2
Kanada	2	Avusturya	1
Singapur	2	İrlanda	1
İsrail	2	Polonya	1
Danimarka	1

Bu Tablo referansları verilen REUTERS verileri kullanılarak tarafımızdan düzenlenmiştir (M.A) 

Yukarıda uluslararası genel kabul gören özellikle bilgi üretimi ve fikri mülkiyet yetkinliklerini (ticarileştirme diye de okunabilir) esas alan üç kaynaktan üniversitelerin dünya ölçeğinde konumlarının bir fotoğrafı sunulmaya. Ülkemiz adına fotoğrafı tamamlamak ve bir kıyaslama yapabilmemize yardımcı olmak üzere, yakın zaman önce yapılan Türkiye Patent Haritası, Hazırlayan: patent effect, Mart 2020[12] yayınından derlenen ve tarafımızdan yorumlanan birkaç veriyi ekleyelim;

-       top [ilk] 20 patent vekil firma listesinde yer alan toplam Patentpreneurslere^[13] ait yayınlanan toplam patent sayısı 518’dir.

-       Üniversite TTO’larından anket yöntemiyle elde edilen 60 adet lisanslama/devir bilgilerinin sınai mülkiyet türüne göre dağılımı; Patent: 55; Marka: 4; Faydalı model: 1; Bitki türü tescili: 1 (2015-31.12.2019). Sonuç olarak yaklaşık beş yılda lisanslanan/devredilen sadece 55 patent söz konusudur.

-       Patentpreneurs veri tabanında yer alan 369 patentli start-up firmanın 99’u Akademik Spin-off’tur [start-up? M.A] (%27).

-       16 üniversitenin toplam lisanslama/devir performansı 60 adettir.

-       20 teknoparkın 31.12.2019 tarihine kadar yayınlanmış tekil patent/faydalı model başvuru rakamlarının toplamı; 1530, ortalaması ise 76,5’dır.

  Yukarıda özetlenerek verilen verilere kıyaslamalı olarak kuş bakışı göz atıldığında ülkemiz adına dünya ölçeğinde bir başarıdan söz edebilmek için çok erken görünmektedir.[14] Uyguladığımız araçların yeterliliği ve bütünselliği, uygulayıcı kurumların yetkinliği, arz ve talebin yeterliliği ilk bakışta yakın gelecek için umut verici olmasa da eldekiler üzerine düşünmek, eleştirel değerlendirmek yapmak, olanaklı ise iyileştirmek, değilse mutlaka yeniden inşa etmemiz gerekmektedir.

---

[1] Nature Endeksi, 82 bilimsel dergide yayınlanan bir kurumun veya ülkenin makalelere katkısına dayanmaktadır.

[3] Ayrıntılar için: usimp.org.tr

[4] https://www.timeshighereducation.com/university-impact-rankings-2020-methodology

[5] https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/2020/world-ranking#!/page/1/length/25/locations/TR/sort_by/rank/sort_order/asc/cols/scores

[6] Türkiye Patent Haritası, Hazırlayan:patent effect, Mart 2020

[7] a.g.e

[8] a.g.e ve https://avesis.hacettepe.edu.tr/raporlar/patentler/kurumun-yillara-gore-fikri-m%c3%bclkiyet-dagilimi

[9] https://www.prnewswire.com/news-releases/stanford-mit-and-harvard-top-the-fifth-annual-reuters-top-100-ranking-of-the-most-innovative-universities-300943569.html

[10]  https://graphics.reuters.com/EUROPE-ÜNİVERSİTESİ-INNOVATION/010091N02HR/index.html

[11]https://graphics.reuters.com/ASIA-UNIVERSITY-INNOVATION/0100B02G03Z/index.html

[12] Türkiye Patent Haritası, Hazırlayan:patent effect, Mart 2020

[13] Patentpreneurs: En az 1 patent/faydalı model başvurusu veya tescil belgesine sahip olan startup firmalardır (maks. 10 yaşında).

[14] Birkaç kaynaktan yararlanarak ve yeniden düzenlenerek yapılan ayrıntılı bir çalışmaya https://inovasyonheryerde.blogspot.com/ adresinden ulaşılabilir.