Endeksleri yorumlamak

 

 

Önceki yazıda (HBT, Sayı 339), “altılı masa” partilerinin bilim teknoloji ve yenilikçilik (B-T-Y) politikaları irdelenmiş ve B-T-Y politikaları ile uyumlu bir Ulusal Yenilik Sisteminin (UYS) önemine vurgu yapılmıştı. Şu günlerde sayısal değerlendirmelerde ekonomik veriler ve seçim anketleri daha çok ilgi çekse de bu yazıda, ülkemizin B-T-Y verilerine ve ilgili endekslerdeki yerine bakarak konunun yakıcılığı bir kez daha gündeme getirilmeye çalışılacaktır.

Verilerle varılan nokta

2020 TÜİK verilerine göre; Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki payı %1,09. Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcaması 54 milyar 957 milyon TL. İmalat sanayisinde gerçekleştirilen 20 milyar 333 milyon TL Ar-Ge harcamasının %44,7'si yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan girişimler tarafından yapılmış.

Buna karşın üretimden yapılan satışların sadece %3'ünü yüksek teknoloji ürünleri oluşturmaktadır. İmalat sanayisinde 2021 yılında üretilen ürünler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında, yüksek teknoloji sınıfındaki ürünlerin toplam satış değerinin %3'ünü, düşük ve orta-düşük teknoloji gruplarının toplamın %71,3’ünü, orta-yüksek teknoloji grubunun %25,6’sını oluşturduğu görülmektedir.[1]

TÜİK Dış Ticaret İstatistikleri’ne göre (Ocak-Haziran 2022) yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %2,9’dur (3.4 milyar dolar), ithalat içindeki payı %9,5'tir (11.7 milyar dolar).

2022 yılı Ocak-Haziran döneminde dış ticaret açığı %142,7 artarak 21 milyar 181 milyon dolardan, 51 milyar 400 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2021 Ocak-Haziran döneminde %83,2 iken, 2022 yılının aynı döneminde %71,0'a geriledi.

Türkiye’nin dünya yüksek teknoloji ürünleri (YTÜ) pazarındaki payı onbinde 2 (2009).[2]

 

Özetle Ar-Ge altyapımızla ilgili veriler

Üniversite sayısı 129 devlet ve 75 vakıf üniversitesi; 8 milyondan fazla yükseköğrenim öğrencisi; 106 bin doktora öğrencisi. 58 ilde 81’i faal 94 teknoloji geliştirme bölgesi;  TGB’lerde toplam satış, 183,2 milyar TL; toplam ihracat, 7.6 milyar $ (2001-2021); 1.239 Ar-Ge merkezinde %80’i lisans ve lisans üstü toplam 73.097 çalışan, 1.185 doktoralı (0,96 Dr./merkez!), 320 tasarım merkezinde 5.313’ü lisans ve lisans üstü, 23’ü doktoralı toplam 7.467 çalışan. Hatırı sayılır miktar ve çeşitlilikte hibe ve teşvikler, danışmanlar, mentörler vb.

B-T-Y’de uluslararası genel kabul gören kaynak ve endekslerde ülkemizin yeri kıyaslamalı olarak tabloda özetlenmeye çalışılmıştır.  

Endeks	Türkiye sıralaması / Ülke sayısı
Avrupa Yenilik Karnesi (European Innovation Scoreboard) - 2022 (AB ve Avrupa ülkeleri)	33/40
Herkes İçin Eğitim (UNESCO - EDI)-2016	50/92
İnsani Gelişme (UNDP) - 2020	54/189
Hukukun Üstünlüğü (Rule of Law Index)  - 2021	117/139
Daha İyi Yaşam (Better Life  Index - OECD)  - 2020	38/41
Küresel Cinsiyet Uçurumu (The Global Gender   Gap Index-WEF )- 2022	124/146
Dünya Ekonomik Özgürlük (Index of Economic Freedom, Heritage Fonud)-2022	107/177
Yeşil Gelecek  (Green Future Index MIT)- 2021	68/76
Yolsuzluk Algılama  (Transparency International) – 2021	96/180
Dünya Mutluluk Raporu (World Happiness Report) - 2022	112/146

Tabloda sosyal ve çevre ile ilgili göstergelere B-T-Y başarımının yalıtılmış bir ortamda değil ve fakat hukuktan eğitime,  özgürlüklerden yolsuzluğa bütünsel bir iklimde gerçekleştirilebildiğini vurgulamak amacıyla yer verilmiştir.

B-T-Y politikalarının tasarımında yukarıdaki “vasat” tablonun olumluya çevrilebilmesi için öngörülecek yapılanma ve kurumlara, UYS yönetişimine, gerçekçi hedeflere açıklıkla yer  verilmesi gerekmektedir.

---

[1] TÜİK Haber  Bülteni, Yayım Tarihi: 29.06.2022

[2] ²  http://epp.eurostat.ec.europa.eu  euostat statistics in focus, issue 25/2009, Tomas MERI “China passes the EU in High-tech exports”

Bu yazı herkese bilim teknoloji dergisi Sayı 341'de yayınlanmıştır.

herkese bilim teknoloji dergisi'ni Oku Okut!