Başlık
1975 yılında Fransızcadan Cemal Süreya’nın çevirisi ile iki cilt olarak
yayınlandığında çok ilgi çeken bir kitaptan alınma.[1] Çin’in uyandığını ve “uzun
yürüyüşü”ne devam etmekte olduğunu biliyoruz. Bu nedenle Çin Komünist Partisi
(ÇKP) kongreleri her zaman bütün dünya için önemli olmuştur. 18 Ekim 2017’de
başlayan ÇKP Ulusal Kongresi’nde Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in konuşması da
bütün dünyada siyasi ve toplumsal boyutlarıyla kelime kelime yorumlandı.
Ülkemizde de sınırlı olarak haber olan ve değerlendirilen konuşma bu köşenin
ilgi alanına giren yönü ile ele alınmaya çalışılacaktır.
Xi
Jinping’in açılış konuşması dört ana başlık altında toplanabilir; Çin
Sosyalizminin Yeni Dönemi, Toplumsal Problemlerin Değişimi, Yeni Dönem
Sosyalizminin Fikir Temelleri, Sosyalist ve Modernleşmiş Güçlü Devlet. Bu başlıklarda değinilen konuların ana hedefi
ise “her yönden orta gelişmişlik düzeyinde bir toplum
inşa etmede başarılı olunması” ve “halkın
güçlü, daha iyi bir hayat yaşama arzusunun çabaların odak noktasını oluşturması”
idi.
Xi
Jinping konuşmanda bir önceki dönemi değerlendirirken, erişilen ekonomik
başarıların yanı sıra, “Yeniliğe dayalı
kalkınma stratejisinin uygulanmasın[da] … Çin'i bilim ve teknolojide yapılan büyük ilerlemelerle yenilikçi ülke
haline getirme” konusunda önemli örnekler vermektedir. Bunlar, Tiangong-2
uzay laboratuvarının başarısı (kalıcı uzay laboratuvarının ilk adımı), insanlı
derin deniz dalma aracı Jiaolong'un (batiskaf)
devreye alınması (derin deniz araştırmalarında Çin’i beşinci ülke
konumuna getirdi. Test dalışlarında Mariana Trench’te – 7.062 metreye kadar inildi), beş yüz
metrelik açıklıklı dünyanın en büyük küresel teleskopu (Five-hundred-meter
Aperture Spherical radio Telescope-FAST), karanlık madde sonda uydusu (Dark
Matter Particle Explorer-DAMPE) Wukong'u, kuantum bilim uydusu Mozi’yi (iletişimde
devrimsel boyutta değişimin kapısını
açabilecek) ve C919 yolcu uçağıydı (Çin’i sivil havacılıkta yeni bir çağa
taşıyacak ve Airbus 320 ve Boing 737’ye rakip bir yolcu uçağı). Örneklerin her
biri arkasında önemli bilimsel bilgi ve teknolojiler olan ve gelecekte de
bilimsel büyük başarıları getirecek atılımlar olarak değerlendirilmelidir.
Başkanlığa
geldiğinden beri en sık kullandığı sözcüklerden birisi de yenilik olan Xi
Jinping, yenilik konusuna bir önceki 18. Kongre’de de geniş yer vermişti.
Merkez Komite önünde yaptığı konuşmasında “ülkenin genel kalkınmasının önüne ve
merkezine yeniliği koyunuz” diyordu. Onun için yenilik “teorik, sistematik,
teknolojik ve kültürel” yenilik anlamlarına gelmekteydi. Ancak batıdakinin
aksine o günlerde özel sektörün yenilikteki öncülüğü yerine devletin öncülüğüne
işaret etmekteydi. Yukarıda sözü edilen başarı örnekleri de bu kapsamda
devletin eşgüdümü ve gözetiminde gerçekleştirilen büyük boyutlu ve yüksek
teknolojili projelerdir.
Yeni “tekno-nasyonalizm”
Çin
yenilik sisteminde reformların ve açıklığın izlerinin görüldüğü yukarıdaki örnekler
aynı zamanda giderek öne çıkmakta olan “tekno-nasyonalizme” de işaret
etmektedir. Buna başlangıcı 19. Yüzyıla uzanan Batı’dan geri kalma endişesinin
Çin Halk Cumhuriyeti’nin 1949’da kurulmasından sonra “öndekilere yetişme”
gayreti olarak da bakılabilir. Öyle anlaşılıyor ki Çin “orta gelişmişlik
hedefini” bizde olduğu gibi “milli ve yerli dört tekerleğe” değil
bilim-teknoloji-yeniliğe dayalı bütünsel bir ulusal yenilik sistemine bağlamış
durumda. Çin’in Nano-bilimde 1999-2014 arasında yapılan bilimsel yayınlarda ABD
ve Japonya’dan sonra üçüncü sırada olması bunun bir başka örneği olsa gerek.
Çin Uyanınca … Yer Yerinden Oynar – II
Hedef Çin’i “yenilikçilerin ülkesi” yapmak
Çin
Devlet Başkanı Xi Jinping’in 2020-2035 yılları için koyduğu hedeflerin ilk
sırasında “Çin’in ekonomik ve teknolojik
gücünün belirgin biçimde artması ve yenilikçilikte küresel bir lider olması”
yer almaktadır.
Modern bir ekonomi
yaratmanın zorunluluğundan söz ederken de “Toplam
faktör verimliliğini arttırmamız ve teknolojik yenilik, modern finans ve insan
kaynakları ile reel ekonominin eşgüdümlü gelişmesini destekleyen bir
endüstriyel sistemin oluşturulmasını hızlandırmamız gerekiyor” demektedir.
“Çin’i yenilikçilerin ülkesi yapmak”
İngilizce çevirisinde
25.000 sözcükle verilen Xi Jinping’in ÇKP Ulusal Kongresi’nde yaptığı konuşmada
“Çin’i yenilikçilerin ülkesi yapmak” ayrı bir başlık olarak ve 233
sözcükle yer almaktadır. Bu başlık altında “yenilik,
kalkınmanın
arkasındaki birincil yönlendirici güç ve modern bir ekonominin inşası için
stratejik bir destek” olarak
tanımlanmaktadır.
Bu bölümde bilimsel çalışmalara
vurgu yapılarak, “Uygulamalı bilimlerdeki temel araştırmaları
güçlendireceğiz, önemli ulusal bilim ve teknoloji projelerini başlatacağız ve
temel jenerik teknolojilerde, yenilikçi uç teknolojilerde, modern mühendislik
teknolojilerinde ve “tahrip edici” teknolojilerde yeniliklere öncelik vereceğiz” hedefi gösterilerek [bunlar] “dijital Çin ve akıllı toplum (smart society) oluşturmak için güçlü bir
destek sağlayacaktır” denmektedir.
Piyasa odaklı
sistem
Ulusal düzeyde bir sistem kuruluyor olsa da küresel
bir lider oyunculuk hedeflendiğinden bu sistemin piyasa odaklı olacağı söylenmektedir, “Ulusal yenilik sistemimizi geliştirecek …
bilim ve teknoloji yönetimi sistemini daha da reforme edeceğiz ve teknolojik
yenilik için işletmelerin ana oyuncular oldukları ve girişimcilerin,
üniversitelerin ve araştırma enstitülerinin ortak çabaları ile artımlı etki (sinerji)
yarattığı piyasa odaklı bir sistem geliştireceğiz. Küçük ve orta büyüklükteki
işletmelerce yapılan yenilikleri destekleyeceğiz ve bilim ve teknolojideki
gelişmelerin uygulanmasını teşvik edeceğiz.
Yenilikçilik
kültürünü destekleyecek ve fikri mülkiyetin yaratılması, korunması ve
uygulanmasını güçlendireceğiz. Stratejik olarak önemi alanları çok sayıda dünya
klasmanında bilim insanı ve teknolojistle, genç bilim insanlarıyla ve
mühendislerle olduğu kadar yüksek başarımlı yenilikçilik ekipleriyle beslemeliyiz.”
Yenilikçilik stratejisi
Çin
Bilimler Akademisi Başkanı Profesör Bai
Chunli, Çin’in yenilikçilik
stratejisini üç boyutlu ‘zizhu chuangxin’ kavramı ile şöyle özetliyor, ilki
bilim ve teknolojide Çin’e özgü
yenilikler yapmak, ikincisi birçok
teknolojik yeniliği bir araya getirip ‘bütünleşik’ yenilikler yaparak yeni ürünlerin üretiminde en üst noktaya erişmek, üçüncüsü yeniden yenilik yapmak için
transfer edilen teknolojilerin [öğrenilip] içsellleştirilmesi.
Yenilik; "bir halkın ruhu ve bir ülkenin refah kaynağı"
Xi Jinping sanayi-üniversite-araştırma bütünleşmesinin gerekliliği bağlamında yeniliği "bir
halkın ruhu ve bir ülkenin refah kaynağı" olarak tanımlamaktadır.
Eğitimin
güçlendirilmesinin, ulusal yenilenme arayışı için temel önemde olduğuna
işaretle “Yükseköğrenimin tüm potansiyelini ortaya çıkartmaya
çalışırken Çin üniversitelerini dünya çapında üniversitelere dönüştürmek ve
dünya çapında disiplinler geliştirmek için daha hızlı hareket edeceğiz” denilmektedir.
Kapitalist dünya, Çin’in sağladığı piyasa ekonomisi olanaklarından da
yararlanarak Çin’e büyük yatırımlar yapabilmekte, Ar-Ge merkezlerini ve üretim
birimlerini Çin’e taşıyabilmektedir. Batı Çin’i daha fazla “piyasacı” yapmak
için özendirmekte ve zorlamakta ise de Çin liderliğinin kendilerine özgü bir
modelle (bu modele bir isim bulmak iktisatçıların işi olsa gerek)
bilim-teknoloji-yeniliği bir süre daha devletin öncülüğünde götüreceği
anlaşılmaktadır.
Bu yazılar Herkese Bilim Teknoloji Dergisi'nin 89. ve 91. sayılarında yayınlanmıştır
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder