Karar vermek

Kişisel kararlarımızı verirken karmaşık modeller kurmayız. Deneyimlerimiz, içinde bulunduğumuz koşullar, gereksinimlerimizde yaptığımız önceliklerimiz, sorumluluklarımız, risk algımız, duygularımız, çevremiz vb. bir dizi etkene, sayısallaştırmadığımız ağırlıklar vererek bir biçimde karar veririz.

Demokrasilerde toplumsal gelecek kararlarının verilmesine katıldığımız en önemli araç, seçimlerdir. Sosyolojik ve psikolojik boyutlarıyla, seçimler için verdiğimiz kararlarımızı ise daha karmaşık değişkenlerle (kişisel ve toplumsal) vermekteyiz. Bu değişkenler kişilere göre farklılıklar gösterse de gelecek söz konusu olduğunda karar denklemimizde kendimizden daha çok çocuklar ve gençler öncelikli bir faktör olarak yer almalıdır.

T.C Anayasa

II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi

MADDE 42. — Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.

Eğitim ve öğretim, Devletin başıca gelen ödevlerindendir.

Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz… Devlet, maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin, en yüksek öğrenim derecelerine çıkmalarını sağlamak amacıyla gerekli yardımları yapar.

 

Çocuklar ve gençler için gelecek, eğitimle birlikte ele alınması gereken yaşamsal bir konu. Seçimlerde karar denklemimize bu önemli konuyu nasıl yerleştireceğiz?

Bugüne kadar ebeveynler Anayasal bu hakka ne denli sahip çıkabildiler?   Türkiye, OECD veri tabanındaki 42 ülke içinde kamunun ilk-orta-lise öğretim harcamalarının milli gelire oranında 38. iken ailelerin ilk-orta-lise öğretimine yaptığı harcamalarda 37 ülke içinde 3. sırada. Bu veriler öncelikle fırsat eşitliğindeki adaletsizliği yansıtmaktadır. Bir yandan devlet okullarında eğitimin içeriği “gericileştirilerek” çağdaş gereksinimlerden uzaklaştırılırken hemen hiçbir ana-baba anayasadan kaynaklanan hakkını talep etmiyor hükümetlerden. Adeta bir kuşak kendisini feda ederek “kaliteli” özel okul eğitimi satın almanın peşinde. Bu ilişkide elbette vatandaş değil müşteri olmayı da kabullenmiş oluyorlar.

Çocuklarının eğitimi için büyük fedakarlıklar yapan ebeveynlerin, onların adaletsizlikle en derin karşılaşmaları olan “sınav sorularının örgütlü çalınması” karşısındaki edilgenliklerini ve bu hırsızlıktan sorumlu olan siyasal iktidardan hesap sormamalarını açıklamak çok güçtür.

Yaklaşık 13 milyonluk (TÜİK 2021) 15-24 yaş grubunda “Ne Eğitimde Ne İstihdamda Gençler”in (NENİG, M.A) oranı %24,7. Yaklaşık 3,2 milyon NENİG “kendilerini çoğunlukla yaşadıkları maddi zorluklar karşısında hayal kırıklığına uğramış, çaresiz kalmış, yalnızlaştırılmış, kaygılı ve mutsuz, güçsüz hissetmektedir.” Neo-liberal düzenin artan yapısal sorunları “gençlerin sosyal ve ekonomik hayata katılmanın faydalarından tam olarak yararlanmalarını engellemektedir.”

Hemen bütün üniversiteler “partili rektörlere” emanet edilerek, gençlerimizin nitelikli eğitim almaları engellenirken yaklaşık dört yıldır üniversiteli gençlerin okulları ile ilişkileri büyük ölçüde engellenmiştir.

Depremin etkilediği geniş coğrafyada ilk-orta ve üniversite eğitim ve öğretim sistemi çökmüş, gençlerimiz adeta geleceksizliğe, adaletsizliğe mahkum edilmiştir. 

Özerk ve bağımsız bir birey olarak gelişmesi için olanaklar sunulması gereken gençlik, gelecek vadeden tüketici bir kitle ve emek gücü ya da son yılların hakim siyasal bakışına göre “dindar ve kindar” olarak biçimlendirilmesi gereken bir kaynak olarak görülmektedir.

Geleceğin STEAM’le (Bilim-Teknoloji- Mühendislik-Sanat-Matematik) kurulduğu bir dünyada gençlerimizi eğitimsizliğe, işsizliğe ve geleceksizliğe mahkum eden yönetimlere yer olmamalı.

5 milyonu aşkın gencin ilk kez oy kullanacağı 14 Mayıs (28 Mayıs 2023) seçimlerinde biraz akıl, biraz vicdan ve biraz cesaretle ikinci 100. Yılı inşa edecek gençlerin önünü açacak kararı verelim!

____________________________________________________________________

“Türkiye Ulusal yenilik Sisteminin Yeniden İnşası, Politika Raporu, Müfit Akyos, SODEV 2023/1” yayınlandı. Raporu  https://sodev.org.tr/  ve  https://inovasyon.org/  adreslerinden indirebilirsiniz.