Önceki yazıda (HBT, Sayı 339), “altılı masa”
partilerinin bilim teknoloji ve yenilikçilik (B-T-Y) politikaları irdelenmiş ve
B-T-Y politikaları ile uyumlu bir Ulusal Yenilik Sisteminin (UYS) önemine vurgu
yapılmıştı. Şu günlerde sayısal değerlendirmelerde ekonomik veriler ve seçim
anketleri daha çok ilgi çekse de bu yazıda, ülkemizin B-T-Y verilerine ve
ilgili endekslerdeki yerine bakarak konunun yakıcılığı bir kez daha gündeme
getirilmeye çalışılacaktır.
Verilerle
varılan nokta
2020 TÜİK verilerine göre;
Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki payı %1,09. Gayrisafi yurt içi
Ar-Ge harcaması 54 milyar 957 milyon TL. İmalat sanayisinde gerçekleştirilen 20
milyar 333 milyon TL Ar-Ge harcamasının %44,7'si yüksek teknoloji faaliyetinde
yer alan girişimler tarafından yapılmış.
Buna karşın üretimden yapılan satışların
sadece %3'ünü yüksek teknoloji ürünleri oluşturmaktadır. İmalat sanayisinde
2021 yılında üretilen ürünler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında,
yüksek teknoloji sınıfındaki ürünlerin toplam satış değerinin %3'ünü, düşük
ve orta-düşük teknoloji gruplarının toplamın %71,3’ünü, orta-yüksek
teknoloji grubunun %25,6’sını oluşturduğu görülmektedir.[1]
TÜİK Dış Ticaret İstatistikleri’ne göre
(Ocak-Haziran 2022) yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı
içindeki payı %2,9’dur (3.4 milyar dolar), ithalat içindeki payı %9,5'tir (11.7
milyar dolar).
2022 yılı Ocak-Haziran döneminde dış
ticaret açığı %142,7 artarak 21 milyar 181 milyon dolardan, 51 milyar 400
milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2021 Ocak-Haziran
döneminde %83,2 iken, 2022 yılının aynı döneminde %71,0'a geriledi.
Türkiye’nin dünya yüksek teknoloji ürünleri (YTÜ) pazarındaki
payı onbinde 2 (2009).[2]
Özetle Ar-Ge altyapımızla ilgili veriler
Üniversite sayısı 129 devlet ve
75 vakıf üniversitesi; 8 milyondan fazla yükseköğrenim öğrencisi; 106 bin
doktora öğrencisi. 58 ilde 81’i faal 94 teknoloji geliştirme bölgesi; TGB’lerde toplam satış, 183,2 milyar TL;
toplam ihracat, 7.6 milyar $ (2001-2021); 1.239 Ar-Ge merkezinde %80’i lisans ve
lisans üstü toplam 73.097 çalışan, 1.185 doktoralı (0,96 Dr./merkez!), 320 tasarım merkezinde 5.313’ü lisans ve lisans
üstü, 23’ü doktoralı toplam 7.467 çalışan. Hatırı sayılır miktar ve
çeşitlilikte hibe ve teşvikler, danışmanlar, mentörler vb.
B-T-Y’de uluslararası genel kabul
gören kaynak ve endekslerde ülkemizin yeri kıyaslamalı olarak tabloda özetlenmeye
çalışılmıştır.
|
Endeks |
Türkiye sıralaması / Ülke sayısı |
|
Avrupa Yenilik Karnesi (European Innovation Scoreboard) - 2022 (AB ve Avrupa ülkeleri) |
33/40 |
|
Herkes İçin Eğitim (UNESCO - EDI)-2016 |
50/92 |
|
İnsani Gelişme (UNDP) - 2020 |
54/189 |
|
Hukukun Üstünlüğü (Rule of Law Index) - 2021 |
117/139 |
|
Daha İyi Yaşam (Better Life Index - OECD) - 2020 |
38/41 |
|
Küresel Cinsiyet
Uçurumu (The Global Gender Gap Index-WEF )- 2022 |
124/146 |
|
Dünya Ekonomik
Özgürlük (Index of Economic Freedom, Heritage Fonud)-2022 |
107/177 |
|
Yeşil Gelecek (Green Future Index MIT)- 2021 |
68/76 |
|
Yolsuzluk Algılama (Transparency
International) – 2021 |
96/180 |
|
Dünya Mutluluk Raporu (World Happiness
Report) - 2022 |
112/146 |
Tabloda sosyal ve çevre ile ilgili
göstergelere B-T-Y
başarımının yalıtılmış bir ortamda değil ve fakat hukuktan eğitime, özgürlüklerden yolsuzluğa bütünsel bir iklimde
gerçekleştirilebildiğini vurgulamak amacıyla yer verilmiştir.
B-T-Y politikalarının tasarımında
yukarıdaki “vasat” tablonun olumluya çevrilebilmesi için öngörülecek yapılanma
ve kurumlara, UYS yönetişimine, gerçekçi hedeflere açıklıkla yer verilmesi gerekmektedir.
[1] TÜİK
Haber Bülteni, Yayım Tarihi: 29.06.2022
[2] ²
http://epp.eurostat.ec.europa.eu
euostat statistics in focus, issue 25/2009, Tomas MERI “China passes the
EU in High-tech exports”
Bu yazı herkese bilim teknoloji dergisi Sayı 341'de yayınlanmıştır.
herkese bilim teknoloji dergisi'ni Oku Okut!
